Çocuk/Bebek Vücut Kitle Endeksi Hesaplama

Persentil kavramı, bebek ve çocuk izlemlerini yaptıran anne ve babaların aşina olduğu terimlerden bir tanesidir. Rutin çocuk sağlığı kontrollerinde sıklıkla bakılan ve çocuğun ölçümleri ile karşılaştırılan persentil eğrileri, çocukların yaşıtlarına oranla büyümesinin değerlendirilmesini sağlar. Persentil eğrilerine bakılırken çocukların yaşı, cinsiyeti ve genetik yapısı da göz önünde bulundurularak eğriler, boy ve kilo ölçümleri ile karşılaştırılır. Bu sayede, çocukların büyüme durumları hakkında bilgi sahibi olunabilir ve olası sorunlar tespit edilerek çözüm yollarına gidilebilir. Siz de “Persentil kaç olmalı?”, “Persentil nasıl hesaplanır?” gibi sorulara yanıt arıyor veya bebeklerde vücut kitle endeksi hesaplama hakkında bilgi almak istiyorsanız içeriğimizin devamını inceleyebilirsiniz. 

Persentil Nedir?

Fiziksel ve zihinsel gelişimin en hızlı şekilde gerçekleştiği bebeklik ve çocukluk döneminde sağlıklı büyüme ve gelişmeyi sağlamak için boy ve kilo takibi son derece önemlidir. Ancak büyüme ve gelişme her çocukta farklı şekilde ilerler. Her bebeğin doğum boyu ve kilosu farklı olduğu gibi beslenme durumu, ebeveynlerin vücut yapısı, fiziksel aktivite ve sağlık durumu da birbirinden farklıdır. Bunlardan kaynaklı olarak aynı aydaki veya yaştaki farklı bebek ve çocukların birbirinden farklı boy ve kilo ölçümlerine sahip olması oldukça doğaldır. Bu farklılıkları gözeterek doğru bir büyüme takibi yapabilmek adına sağlık uzmanları, persentil eğrilerinden yararlanır. Büyüme çizelgeleri olarak da adlandırılabilen persentil eğrileri veya tabloları, çocuk kontrollerinin standart bir parçasıdır.¹

Persentil eğrileri boy, kilo ve baş çevresi gibi ölçümler için ayrı ayrı hazırlanmıştır. Kız çocuk persentil ve erkek çocuk persentil için tablolar birbirinden farklıdır. Bir persentil tablosu basitçe bir grup normal çocuğun ortalama ağırlığını, boyunu veya baş çevresini temsil eder. Grafikte yer alan yüzdelik çizgiler %5, %10, %25, %50, %75, %90 ve %95 şeklinde ilerler. Bazı tablolar en alt yüzdelik çizgiyi %3, en üst çizgiyi ise %97 şeklinde belirler. Bir bebek veya çocuğun kilosu 50. Persentil çizgisinde ise, bu onun yaşındaki 100 normal çocuktan yarısının kendisinden daha kilolu, yarısının ise daha zayıf olduğunu gösterir. Benzer şekilde boy uzunluğu persentili %75’e denk gelen bir çocuk kendi yaşıtı olan 100 normal çocuğun %75’inden daha uzundur. Bu şekilde çocuk persentil hesaplama işlemi yapıldıktan sonra aylık takiplerde çocuğun persentil değerlerinin kendi arasında oluşturduğu eğri değerlendirilerek çocuğun büyüme süreci değerlendirilebilir.²

Bebeklerde ve Çocuklarda Vücut Kitle İndeksi Nasıl Hesaplanır?

Çocuklarda yaşın ilerlemesi ile birlikte boy ve kilo oranının değerlendirilmesi açısından kullanılan ölçümlerden bir tanesi de vücut kitle indeksidir. Yaşa göre vücut kitle indeksi hesaplama işlemi yapılarak bir çocuğun normalden daha kilolu veya zayıf olduğu ve süreç içerisinde boy kilo endeksinin gösterdiği değişimler görülebilir. 18. aya kadar bebeklerde boya göre ağırlık değerlendirilirken 18 aydan itibaren ise duruma göre bebeklerde vücut kitle indeksi hesaplama işlemi tercih edilebilir.⁴ Basitçe tanımlamak gerekirse çocuk ve bebek vücut kitle indeksi (VKİ) kilonun boyla ilişkisinin bir ölçüsüdür. VKİ hesaplanırken kilogram (kg) cinsinden vücut kütlesi, metre (m) cinsinden boy ölçüsünün karesine bölünür. Örneğin 16 kg kütleye ve 0,9 m (90 cm) boy uzunluğuna sahip olan bir çocuk için bebek vücut kitle indeksi hesaplama işlemi 16/(0,9x0,9)=19,75 şeklinde yapılır. Yetişkinlerden farklı olarak çocuklar sürekli olarak büyür ve bunu bireysel olarak farklı hızlarda yapar. Bu nedenle yetişkinlerde olduğu gibi yalnızca VKİ değerini kullanmak yerine VKİ değerlerine göre hazırlanmış persentil tablolarından yararlanılır. Persentil çizelgelerinde yer alan yüzdelikler, çocuğun sağlıklı bir kilo aralığında olup olmadığını anlamak için bir çocuğun aynı yaş ve cinsiyetteki çocuklara göre karşılaştırılmasını sağlar.³

Bebeklerde Boy Kilo Tablosu Nasıl Yorumlanır?

Bebek persentil hesaplama, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi sağlık otoriteleri tarafından hazırlanan standart tablolar ve persentil eğrileri ile bebeğin ölçümlerinin karşılaştırılması ve bu tablolarda hangi yüzdelik dilimlere karşılık geldiğinin belirlenmesi ile yapılır. Bebeklerde boy kilo tablolarının, diğer bir deyişle persentil değerlerinin çocuk doktorları tarafından takip edilmesi ve büyümenin belirli bir süreç içerisindeki izlemine göre değerlendirme yapılması önemlidir.²

Çocukların yeterli beslenmediğinin ilk belirtilerinden biri, kilosunun boyuna göre çok daha yavaş artması ve iki yüzdelik çizginin altına düşmeye başlamasıdır. Kalori alımının yetersizliğine bağlı olarak çocuğun boyu bodurlaşabilir. Yani boy, büyüme çizelgesinde aşağı doğru inmeye başlayabilir. Beslenme eksikliği şiddetli olduğunda veya uzun süre devam ettiğinde başın büyümesi yavaşlar. Bu da beynin normal hızda büyümesi için yeterli enerjinin alınmadığını işaret edebilir. Benzer şekilde çocuğun boyu çok daha yavaş bir oranda artarken kiloda sabit bir artışın olması farklı olasılıkları işaret edebilir. Bazı durumlarda olumlu bir durum olarak görülen bu ilerleyiş hekimin değerlendirmesine bağlı olarak obezite riskinin erken bir işareti olarak görülebilir. ² 

Persentil tabloları, hiçbir zaman büyüme ve gelişmenin takibi için tek ölçüt değildir. Bu nedenle çocuk persentil hesaplama, sağlık uzmanları tarafından yapılan takip ve değerlendirmenin yalnızca bir kısmını oluşturur. Ebeveynlerin büyüme çizelgelerine bakarak kendilerince yapacakları değerlendirme, iyi bir büyüme eğrisi olan çocuğun zayıf görülmesine ya da tam tersi bir izlenime yol açabilir. Burada dikkat edilmesi gereken konu, hiçbir çocuğun büyümesi ve gelişmesinin persentil çizelgelerindeki kadar düzenli ve mükemmel olmayacağıdır. Çocuklarda iştah, beslenme sorunları, hastalıklar, diş çıkarma gibi geçici süreçler nedeniyle büyüme çizelgelerinde yukarı veya aşağı hareketler olabilir. Bunun için çocuğun genel durumu, sağlığı, kan değerleri gibi tıbbi tarama verileri gibi pek çok faktöre bakılarak büyüme süreci, hekim tarafından değerlendirilmelidir. ²

Persentil Takibi Ne Sıklıkla Yapılmalı?

Persentil takibi, bebek ve çocukların büyüme ve gelişimlerini izlemek için önemli bir değerlendirmedir. Bu takibin sıklığı, çocuğun yaşına ve sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Genel olarak önerilen takip sıklıkları şunlardır:⁴

• Bebeklik (0-12 ay): İnfant dönem olarak da adlandırılan ilk yıl içinde, özellikle ilk 6 ayda, her ay düzenli olarak yapılması önerilir. Bu, büyüme eğilimlerinin izlenmesi açısından kritik bir dönemdir. 
• Erken Çocukluk Dönemi: 12-18 ay arası her üç ayda bir, 18-36 ay arası ise her altı ayda bir büyümeye yönelik değerlendirme ve persentil takibinin yapılması önerilir. 
• Orta Çocukluk ve Adölesan Dönemler: Üçüncü yaştaki değerlendirmenin ardından yetişkinlik dönemine kadar boy ve kilo takibi ile persentil takibinin yapılması önerilebilir. 

Yukarıdaki periyodik izlemlere ek olarak çocuğun büyüme ve gelişme sürecini etkileyebilecek herhangi bir sağlık sorunu veya büyümeye ilişkin herhangi bir sorun şüphesi oluştuğunda ek değerlendirmeler yapılabilir. 

Kız Bebek Büyüme Eğrisi

Kız bebeklerin büyüme eğrisi, doğumdan itibaren gelişimlerinin izlenmesi için sıklıkla kullanılır. Kız çocuk persentil Genellikle bebeklerin boy, kilo, baş çevresi gibi ölçümleri, standart grafiklerle değerlendirilir. Bu grafikler bebeklerin yaşına göre büyüme oranlarını gösterir ve sağlıklı bir büyüme sürecini takip etmek için önemlidir. Genellikle bebeklerin boy, kilo ve baş çevresi gibi ölçümleri standart grafiklerle değerlendirilir. Bunun için otomatik persentil hesaplama uygulamaları da mevcuttur. Fakat her bebeğin büyüme süreci farklı bir hızda devam eder. Bu nedenle tablo üzerinden yapılacak bir karşılaştırmanın yerine düzenli takiplerde alınan ölçümlerin oluşturduğu eğrinin değerlendirilmesi daha sağlıklıdır. Büyüme eğrileri Dünya Sağlık Örgütü (WHO) veya benzeri sağlık kuruluşları tarafından oluşturulan standartlara dayanır. ¹

Erkek Bebek Büyüme Eğrisi

Erkek bebeklerde büyüme eğrisi, kız bebeklerde olduğu gibi bir grup erkek bebeğin ölçümleri alınarak oluşturulmuş bir grafikten meydana gelir. Erkek çocuk persentil eğrileri, erkek bebeklerin aynı aydaki kız bebeklere oranla bir miktar daha yüksek boy ve kilo ortalamasına sahip olması nedeniyle kız bebek eğrilerine oranla farklıdır. Büyüme ve gelişme takibi, bebeğin yaşıtlarına oranla kilo ve boy ilerleyişinde hangi durumda olduğunun görülmesi açısından persentil tablosu değerleri fayda sağlar. Ancak bunlara yönelik bir değerlendirme yalnızca sağlık uzmanları tarafından farklı pek çok faktörün göz önünde bulundurulması sonucunda bütüncül bir bakış açısıyla yapılmalıdır. ¹

0-6 Yaş Kız Çocuklarda Boy Kilo Tablosu

0-6 yaş aralığında çocuklarda boy ve kilo takibinin yapılması, büyüme sürecine ilişkin sorunların ve olası risklerin saptanabilmesi açısından önemlidir. Her çocuğun büyüme ve gelişme süreci kendine özgüdür. Bu nedenle tablolarla ancak genel bir bakış elde edilebilir. Genel olarak 0-6 yaş aralığındaki kız çocuklar için ortalama değerleri içeren boy kilo tablosu şu şekildedir:^{5 6 7}

0-6 Yaş Erkek Çocuklarda Boy Kilo Tablosu

0-6 yaş aralığı erkek çocuklarda boy kilo tablosu, kız çocuklara oranla bir miktar daha yüksek boy ve kilo değerlerine sahiptir. Her çocuğun gelişim sürecinin birbirinden farklı olduğu unutulmamalıdır. Genel olarak erkek çocuklarına ilişkin ortalama boy ve kilo değerleri yaş aralığına göre şu şekildedir: ^{5 6 7}

Çocuklarda büyüme ve gelişmenin düzenli olarak takip edilmesi, olası büyüme geriliklerinin veya büyümeyi etkileyebilecek sağlık sorunlarının erken dönemde tespit edilmesini sağlar. Bu nedenle siz de çocuğunuzun boy, kilo, baş çevresi gibi ölçümlerini düzenli olarak yaptırarak büyüme ve gelişme sürecini yakından takip edebilir, onun sağlığını koruyabilirsiniz. 

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

* Daha detaylı bilgi ve analiz için, ilgili sağlık birimine görünmenizi tavsiye ederiz.

Kaynakça

• https://kidshealth.org/en/parents/growth-charts.html
• https://www.webmd.com/parenting/baby/features/baby-growth-charts-what-influences-your-babys-growth
• https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/obesity/Pages/Body-Mass-Index-Formula.aspx
• https://downloads.aap.org/AAP/PDF/periodicity_schedule.pdf
• https://www.who.int/tools/child-growth-standards/standards/weight-for-age
• https://www.who.int/tools/child-growth-standards/standards/length-height-for-age
• https://www.who.int/tools/growth-reference-data-for-5to19-years/indicators